hệ thống những quan điểm phủ nhận niềm tin vào thần linh và tôn giáo nói chung. Những mặt hợp thành CNVT là sự phê phán tôn giáo về các mặt triết học, lịch sử, khoa học, là sự giáo dục và tuyên truyền vô thần. Tư tưởng vô thần xuất hiện từ thời cổ đại. Ở Ấn Độ, có tư tưởng về vũ trụ vô thuỷ vô chung, không do ai tạo ra. Ở Ai Cập, có tư tưởng hoài nghi về thế giới bên kia. Ở Trung Quốc cổ đại, có quan niệm duy vật và vô thần về khí và về năm nguyên tố hợp thành vũ trụ (kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ). Ở Hi Lạp và La Mã cổ đại, có tư tưởng cho rằng thế giới cấu tạo từ các nguyên tố vật chất như nước, lửa, nguyên tử. CNVT phát triển mạnh ở Châu Âu từ thế kỉ 16 trong cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống giai cấp phong kiến với công cụ tinh thần của nó là đạo Thiên Chúa. Những nhà duy vật - vô thần Pháp thế kỉ 18 đã lên án những thầy tu lợi dụng sự dốt nát của nhân dân để bóc lột, do đó mà chuẩn bị tư tưởng cho cuộc Cách mạng tư sản (1789). Foiơbăc (L. Feuerbach), nhà vô thần Đức thế kỉ 19, đã vạch trần cơ sở trần thế của tín ngưỡng tôn giáo. Nhưng các nhà vô thần tư sản chưa vạch ra được nguồn gốc và bản chất xã hội của tôn giáo. CNVT macxit (CNVT khoa học) dựa trên quan điểm duy vật biện chứng không những chỉ ra nguồn gốc nhận thức luận, mà còn vạch ra những nguyên nhân kinh tế, xã hội của tôn giáo, mối liên hệ của tôn giáo với lợi ích của các giai cấp thống trị bóc lột trong xã hội có đối kháng giai cấp, cũng như đánh giá lịch sử - cụ thể vai trò của tôn giáo và các tổ chức tôn giáo trong đời sống xã hội.