Năm 1978, Bộ Chính trị ban chấp hành TW Đảng Cộng sản Việt Nam đã có chủ trương giao cho Ban Tuyên huấn TW, Bộ Văn hóa - Thông tin chỉ đạo ngành xuất bản tổ chức biên soạn “Từ điển bách khoa Việt Nam”. Ngày 20.4.1981, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết số 37/NQTƯ về “Xúc tiến việc biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam”. Ngày 10.10.1983, Hội đồng Bộ trưởng đã ban hành Nghị định số 167/HĐBT về việc thành lập Viện Từ điển bách khoa thuộc Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam (Nay là Viện HLKHXHVN). Ngày 15.5.1987, CHủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đã có Quyết định số 163a-CT về việc thành lập Hội đồng Quốc gia Chỉ đạo Biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam (nhiệm kỳ 1987 - 1992).
Cuối năm 1995, bản thảo tập I “Từ điển bách khoa Việt Nam” cơ bản đã được hoàn tất và được xuất bản. Đến năm 2003, cả 4 tập Từ điển bách khoa Việt Nam đã được xuất bản. Bộ “Từ điển bách khoa Việt Nam” là công trình văn hóa, khoa học cấp quốc gia.
Năm 2007, Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam (HĐQGCĐBS TĐBKVN) đã chấm dứt hoạt động. Các viên chức của Văn phòng HĐQGCĐBS TĐBKVN đã được chuyển về Văn phòng Viện Khoa học xã hội Việt Nam.
Viện TĐHBKTVN thuộc Viện Khoa học xã hội Việt Nam (nay là Viện HLKHXHVN) được thành lập theo Nghị định số 53/2008/NĐ-CP của Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký ngày 22.4.2008. Việc thành lập Viện được cụ thể trong Quyết định số 825/QĐ-KHXH, ký ngày 31.7.2008 của Chủ tịch Viện Khoa học xã hội Việt Nam về “Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam”. Về mặt nhân sự, cán bộ của Viện có từ hai nguồn chính, bao gồm các cán bộ từ Viện Ngôn ngữ học chuyển sang và cán bộ của nguyên HĐQGCĐBS TĐBKVN mà từ năm 2007 đã thuộc biên chế Văn phòng Viện Khoa học xã hội Việt Nam.
Sau 04 năm hoạt động, nhân sự kiện Viện Khoa học xã hội Việt Nam được Nhà nước đổi tên thành Viện HLKHXHVN, Viện Hàn lâm đã ra Quyết định “Về việc Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam” do Chủ tịch Viện HLKHXHVN ký ngày 27.2.2013. Quyết định này vẫn khẳng định Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam “có chức năng nghiên cứu những vấn đề cơ bản về lý luận Từ điển học và Bách khoa thư, tổ chức biên soạn bách khoa toàn thư Việt Nam, từ điển bách khoa, từ điển chuyên ngành và thuật ngữ, từ điển đa ngữ, các loại từ điển tiếng Việt và từ điển ngôn ngữ các dân tộc thiểu số ở Việt Nam; thực hiện tư vấn và đào tạo về từ điển học và bách khoa thư; tham gia phát triển nguồn nhân lực của cả nước”.
Hiện nay, Viện TĐHBKTVN có cơ cấu tổ chức gồm: 03 phòng chức năng, nghiệp vụ; 07 phòng chuyên môn và 01 phòng thuộc Tạp chí Từ điển học & Bách khoa thư.
Chi bộ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam được thành lập từ tháng 08.2008. Hiện nay, Chi bộ có 29 đảng viên; các đảng viên trong Chi bộ đều có lập trường chính trị vững vàng, không dao động hoặc có biểu hiện dao động về chính trị, đạo đức, lối sống. Chi bộ đã và đang khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện các mặt công tác tại Viện.
Các kết quả, thành tích đạt được dưới sự dẫn dắt của Chi bộ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam
Từ năm 2015 đến nay, công tác phát triển đảng của Chi bộ phát triển rất tốt, cho thấy Chi bộ rất quan tâm đến công tác phát triển đảng. Bình quân hàng năm phát triển được từ 02 - 04 đảng viên mới. Chi bộ thực hiện tốt nghiệp vụ công tác Đảng hàng năm, nhiều năm liên tục Chi bộ được Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam công nhận là Chi bộ đảng trong sạch vững mạnh.
Bên cạnh việc thực hiện tốt vai trò của tổ chức Đảng, Chi bộ còn thực hiện tốt vai trò lãnh đạo, chỉ đạo các tổ chức đoàn thể. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chi bộ, Công đoàn Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam đã tổ chức thành công Đại hội nhiệm kỳ 2015 - 2020. Các đoàn viên công đoàn đều phát huy tốt vai trò cá nhân trong xây dựng tập thể vững mạnh.
Công đoàn Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam đã thực hiện tốt vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người lao động ở cơ quan. Chỉ đạo Ban Thanh tra nhân dân thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chế độ, chính sách đối với người lao động.
Các phong trào văn nghệ, thể thao do Công đoàn tổ chức đã có sự tham gia tích cực của các công đoàn viên không chỉ ở Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam mà cả ở Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Từ kết quả hoạt động đó, nhiều năm Công đoàn Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam được Công đoàn Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và Công đoàn Viên chức Việt Nam tặng bằng khen.
Cùng với kết quả rất tốt của Công đoàn, hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh dưới sự lãnh đạo của Chi bộ cũng có khởi sắc. Các đoàn viên thanh niên không chỉ tổ chức tốt các hoạt động tại Viện, mà còn tham gia tích cực các hoạt động do Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức. Một trong những hoạt động khá hiệu quả là Chi đoàn tham gia tích cực hội thảo Các nhà Từ điển học và bách khoa thư trẻ hàng năm. Từ năm 2015 đến nay, dưới sự tư vấn, giúp đỡ của Hội đồng Khoa học và các chuyên gia của Viện, nhiều đoàn viên thanh niên đã và đang khẳng định sự trưởng thành trong nghiên cứu khoa học.
Từ những hoạt động có hiệu quả của tổ chức Đoàn Thanh niên cả về chính trị và chuyên môn, nhiều đoàn viên xuất sắc đã được Chi bộ lựa chọn và phát triển Đảng.
Chi ủy, Lãnh đạo Viện, Ban chấp hành Công đoàn, Chi đoàn và tập thể cán bộ, viên chức, người lao động của Viện luôn quan tâm, hưởng ứng phong trào thi đua. Hàng năm đã có nhiều cá nhân đạt danh hiệu Chiến sĩ Thi đua cấp cơ sở, Chiến sĩ thi đua cấp Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, hầu như 100% đạt danh hiệu Lao động Tiên tiến.
Tập thể cán bộ, viên chức và người lao động Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam đã được Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tặng Cờ thi đua Viện Khoa học xã hội Việt Nam (năm 2011), Bằng khen của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (2012, 2017), Tập thể lao động xuất sắc (2012, 2017).
Hướng tới Đại hội Đảng bộ Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam lần thứ XIX, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, các đảng viên trong Chi bộ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam luôn cố gắng phát huy vai trò đầu tàu gương mẫu của người đảng viên cho quần chúng noi theo, phấn đấu hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ mà Lãnh đạo Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam và Thường vụ Đảng uỷ giao phó cho Viện và cho Chi bộ, có thể nói đây là những việc làm thiết thực nhất chào mừng Đại hội các cấp.
Lại Thị Tố Quyên