đỉnh cao của phong trào Cách mạng 1930 - 31, mở đầu bằng cuộc biểu tình ngày 1.5.1930 của công nhân khu công nghiệp Bến Thuỷ và nông dân 5 xã ven thành phố Vinh, dưới sự lãnh đạo của Xứ uỷ Trung Kỳ. Từ đó đến tháng 8.1930, ở Nghệ Tĩnh có đến 97 cuộc bãi công và biểu tình của công nông, nổi bật là cuộc bãi công của công nhân Nhà máy Diêm kéo dài đã dẫn đến cuộc tổng bãi công của toàn thể công nhân khu công nghiệp Bến Thuỷ. Từ tháng 9, các cuộc biểu tình vũ trang tự vệ quy mô lớn kết hợp với các yêu sách chính trị liên tiếp nổ ra của nông dân các huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Can Lộc, Hưng Nguyên... làm cho bộ máy chính quyền đế quốc và tay sai ở cơ sở tê liệt, tan rã. Dưới sự lãnh đạo của các chi bộ đảng, tổ chức nông hội (xã bộ nông) ở những nơi đó đã nắm chính quyền với hình thức Xô viết. Ở nhiều xã thuộc huyện Thanh Chương, Nam Đàn, Anh Sơn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Diễn Châu, Can Lộc, Thạch Hà, Đức Thọ, vv. các Xô viết đã thực hiện chức năng chuyên chính công nông trấn áp bọn phản cách mạng; thực hiện quyền tự do dân chủ cho nhân dân trên một số mặt; tổ chức tự vệ đỏ để bảo vệ chính quyền; giữ gìn trật tự trị an; tịch thu ruộng công điền, lúa công chia cho dân cày nghèo; xoá bỏ các thứ thuế vô lí, giảm tô; tổ chức học chữ Quốc ngữ, đọc sách báo cách mạng, vv., Dưới chính quyền Xô viết, những tệ nạn xã hội được xoá bỏ, tinh thần đoàn kết tương trợ trong sản xuất và đấu tranh, lòng tin của quần chúng đối với Đảng và cách mạng thể hiện rõ rệt trong thực tế. Chính quyền Xô viết được thiết lập ở Nghệ Tĩnh khi cả nước chưa có tình thế cách mạng, lực lượng giữa ta và địch quá chênh lệch, trong hàng ngũ lãnh đạo Xứ uỷ và các đảng bộ địa phương đều có biểu hiện của sự ấu trĩ "tả" khuynh, vì vậy mặc dù được Trung ương Đảng và đồng chí Nguyễn Ái Quốc kịp thời chỉ đạo uốn nắn nhưng cuối cùng XVNT vẫn bị kẻ thù dìm trong biển máu. Tuy nhiên, sức sống của nó, như Nguyễn Ái Quốc khẳng định "Bom đạn, súng máy, đốt phá, đồn binh... đều bất lực, không dập tắt nổi phong trào cách mạng của nhân dân Nghệ Tĩnh".

XVNT khẳng định sức mạnh của khối liên minh công nông, sức sáng tạo của quần chúng nhân dân, vai trò lãnh đạo cách mạng của giai cấp công nhân và Đảng tiên phong. Tuy thất bại nhưng nó đã rèn luyện lực lượng cho cuộc Cách mạng tháng Tám sau này.